Cây xạ đen hay còn có tên gọi khác là bạch vạn hoa, bách giải, cây sạ đen, cây dây gối, đồng triều hay cây quả nâu hoặc cây ung thư.
Cây xạ đen thuộc dạng thân leo, sống chủ yếu dựa vào việc leo quanh các cây cổ thụ, chiều cao trung bình khoảng 3-10m. Kích thước to nhất của cây xạ đen chỉ bằng cỡ ngón chân cái. Thân cân xạ đen khi chặt tiết ra nhựa, nhựa này sau đó sẽ chuyển sang màu đen đặc trưng.
Lá xạ đen từa tựa lá chè, nhưng to và dài hơn, mọc vênh lên hai bên mép và cụp xuống ở hai đầu ngọn lá cùng gốc lá. Nó có hình thuyền bầu. Lá xạ đen non có màu đỏ tía. Lá già thì mang màu xanh. Mép răng cưa của lá xạ đen thưa và thấp, mặt lá bóng nhẵn. Cuống lá có kích thước khoảng 4 -8 mm. Hoa cây xạ đen chủ yếu mọc thành chùm ở nách hoặc ngọn cây với chiều dài trung bình từ 5-10 cm. Cánh hoa có màu trắng tinh khôi, cuống hoa ngắn khoảng 2-4 mm và thường ra hoa vào cuối xuân đầu hè tức tầm tháng 3-5. Quả cây xạ đen nhỏ, có dạng hình trứng, dài khoảng 1cm và mọc thành từng chùm với nhiều cuống dài. Khi quả khô, nó sẽ nổ ra làm 3 mảnh, có hạt bên trong màu hồng. Cây xạ đen thường kết quả vào tầm tháng 8-12.
Tại Việt Nam, loại cây này phổ biến ở khu vực miền núi phía Bắc. Hòa Bình là tỉnh có nhiều xạ đen nhất và cũng là nguồn cung cấp xạ đen đi khắp cả nước. Cây xạ đen có chứa nhiều dược chất quý như Saponin Triterbenoid, Quinon, Fanavolnoid cùng 1 số khoáng chất khác có lợi cho sức khỏe.
Ứng dụng dân gian chữa bệnh của cây xạ đen. Sử dụng bằng cách nấu lá xạ đen tươi hoặc phơi khô lá, thân, cành cây sau đó sắc lấy nước uống. Hay có thể dùng quả xạ đen để ngâm rượu (2kg/5l rượu).
Hỗ trợ điều trị ung thư: Trong xạ đen có chứa chất Flavonoid và Quinnon, bởi vậy, nó được xem là loại thảo dược hỗ trợ trị các bệnh ung thư tương đối hiệu quả. Hai chất trên có thể làm chậm quá trình oxy hóa của các gốc tự do – tác nhân xấu như tế bào ung thư, tế bào lão hóa…, hóa lỏng các tế bào ung thư.
Bệnh về gan như viêm gan B, xơ gan, gan nhiễm mỡ, men gan cao: Các hợp chất trong xạ đen hỗ trợ thanh lọc gan, thúc đẩy các tế bào gan được tái tạo, cung cấp các vi thiết yếu để tạo lập nên mô tế bào mới, cải thiện các chức năng của tuyến giáp và hỗ trợ chức năng đào thải cho gan…
Các bệnh về huyết áp: huyết áp cao, huyết áp không ổn định, thanh lọc máu, ổn định hệ tuần hoàn…
Bệnh về xương khớp.
Trị suy nhược thần kinh, thiếu máu: Xạ đen có vị đắng chát, tính hàn, có ích cho người thường xuyên bị mất ngủ do hai chứng bệnh trên.